Complex is niet (hetzelfde als) moeilijk (9)

Pieter Jansen en Fredrike Bannink

Analyse en Synthese

Het concept Positieve Gezondheidszorg van Bannink en Jansen (Pearson, 2017) kent, net als de wetenschapsfilosofie, twee wegen om de wereld en het leven begrijpelijk te maken.
De weg van de analyse en de weg van de synthese.

Onder analyse verstaan we de werkvorm waarbij we een onderwerp opdelen in elementen, om die delen afzonderlijk te onderzoeken in de veronderstelling dat het ons iets leert over het geheel. Analyse is ook terugkijken in de tijd in de veronderstelling dat het ons iets leert over de toekomst. Het gaat om de vraag ‘waarom’ iets is zoals het is. Het traditionele medische model is een voorbeeld van dit oorzaak-gevolg model.

Synthese draait om de functie. Daarbij gaan we ervan uit dat de wereld onregelmatig is en alles voortdurend verandert. Onderzoek van onderdelen, of leren uit het verleden, is hierbij niet bruikbaar. Bij synthese maken we gebruik van de effecten van de onderlinge samenhang en dynamiek. Het gaat om de vraag ‘hoe’ iets bereikt kan worden wat er nog niet was, met gebruik van de context. Het oplossingsgerichte model is een voorbeeld van deze functionele aanpak.

Het is alleen mogelijk om naar binnen te kijken wanneer er ook een buiten is en naar het verleden te kijken wanneer er ook een toekomst is. Beide paradigma’s zijn complementair en afhankelijk van elkaar. Analyse zonder synthese heeft geen betekenis en omgekeerd ook niet. De balans ligt echter niet altijd in het midden. Waar liggen de extremen?

In een regelmatige en stabiele omgeving kan men goed uit de voeten met analyse.
Een voorbeeld is:

• We kunnen de positie van planeten in ons zonnestelsel honderden of duizenden jaren vooruit of in het verleden vrij nauwkeurig berekenen.

De meest instabiele omgeving vinden we op het allerkleinste niveau of bij een groot aantal interacties. Een voorbeeld is:

• In de kwantummechanica zijn berekeningen (voorspellingen) onmogelijk. Alleen waarneming is mogelijk, waarbij de waarnemer deel uitmaakt van de waarneming. Er is geen werkelijkheid zonder waarnemer; er is geen objectieve werkelijkheid. Dit maakt het nut van analyse in kwantummechanica marginaal.
• De positie van planeten kunnen we vele jaren vooruit voorspellen, maar de positie van een molecuul in een vloeistof of gas kunnen we nog geen seconde vooruit voorspellen.

Gezondheidszorg
In de gezondheidszorg zitten we op het raakvlak van (in het overgangsgebied tussen) planeten en kwantummechanica. Onzekerheid en complexiteit kunnen we niet alleen te lijf gaan met (een overmaat aan) analyse. We kunnen ook het pad van de synthese bewandelen en vooruitgang tegemoet treden met een combinatie van analyse en synthese. Wij zien het als “the best of both worlds”.

Onderzoek
Er dient onderzoek gedaan te worden naar de vergelijking van beide werkvormen en naar het combineren van het traditionele medische model met het oplossingsgerichte model.
Wat ons betreft is dat niet alleen onderzoek op reductionistische indicatoren – de analytische aanpak.
Tevens dient onderzocht te worden of patiënten vinden dat ze meer vooruitgang boeken met een van beide werkvormen of wellicht met een combinatie ervan. Dat is de mens centraal stellen en niet het probleem.

Een voorbeeld hiervan is het recente onderzoek naar de vergelijking tussen traditionele cognitieve gedragstherapie (CGt) (vanuit het paradigma van de analyse) en Positieve CGt (Bannink, 2014, vanuit het paradigma van de synthese) in de behandeling van de depressieve stoornis aan de Universiteit van Maastricht. Positieve CGt neemt de gewenste toekomst van de patiënt als uitgangspunt en niet het reduceren van symptomen.
De voorlopige resultaten tonen aan dat Positieve CGt het op alle effectmaten beter doet dan traditionele CGt. Uit kwalitatief onderzoek bleek bovendien dat vrijwel alle patiënten de voorkeur gaven aan Positieve CGt.

Een ander paradigma vraagt dus om ander onderzoek.
Voor ons wordt dat mooi verwoord in onderstaand gedicht.

To go in the dark with a light is to know the light.
To know the dark, go dark. Go without sight,
and find that the dark, too, blooms and sings,
and is traveled by dark feet and dark wings. 

Wendell Berry

Literatuur

Bannink, F.P. (2014). Positieve cognitieve gedragstherapie. Amsterdam: Pearson.