Complex is niet (hetzelfde als) moeilijk (6)

Pieter Jansen en Fredrike Bannink

Positieve Gezondheid

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert nog steeds de definitie voor gezondheid die in 1948 bij haar oprichting werd geformuleerd: ‘Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken ‘. Deze definitie beschrijft een toestand, een situatie op een bepaald moment. Het is een statische visie op gezondheid. Bovendien is de beschreven toestand voor menigeen ook nog eens bijna onhaalbaar.

In 2011 kwamen Huber en collega’s tot een meer dynamisch concept: ‘Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale
uitdagingen van het leven’. Dit concept werd later Positieve Gezondheid genoemd. Het gaat niet meer om een toestand, maar om een vermogen, een kracht of competentie. Het belang van deze kracht is om het voor iemand mogelijk te maken een betekenisvol leven te leiden. In ons boek Positieve gezondheidszorg schrijven wij uitgebreider over dit onderwerp.

Positieve Gezondheid doet recht aan de vele factoren die van invloed zijn bij het vinden van je weg in je leven. Naar ons idee zijn dat niet alleen lichamelijke, emotionele en sociale factoren, maar bijvoorbeeld ook genetische, economische en milieufactoren. De aard van deze effecten en de wijze van interactie verandert voortdurend.
Gezondheid is dus steeds in beweging. Zou dat een reden zijn waarom we zo vaak naar elkaars welzijn informeren? ‘Hoe gaat het met je?’ Deze veranderlijkheid maakt het werken met resultaten uit onderzoek natuurlijk wel moeilijk, want terwijl je iets onderzoekt is het alweer veranderd. Wanneer je een foto maakt, is de werkelijkheid alweer verder.

Positieve Gezondheid beschrijft gezondheid dus als een complex systeem. Er zijn oneindig veel oorzaken en gevolgen, die niet meer te ontwarren zijn. Gezondheid is een emergente eigenschap. Causaliteit is slechts op kleine deelgebieden en korte trajecten te herkennen. Vanuit deze invalshoek schiet het analytische paradigma bij het werken met gezondheid al gauw tekort. Er is dan een functionele aanpak nodig. “Don’t ask for the meaning; ask for the use” (Wittgenstein). Een functionele aanpak heeft geen last van onregelmatigheid en onvoorspelbaarheid, maar maakt daar juist gebruik van.

Wanneer gezondheid gezien wordt als een vermogen of competentie, ligt competentiegericht werken voor de hand. Een goed voorbeeld is oplossingsgericht werken. Dit is een pragmatische stroming – het draait om het vinden van wat voor deze patiënt, op dit moment, in deze context werkt.

Referenties

Bannink. F.P. (2013). 1001 Solution-focused questions. Handbook for solution-focused interviewing. New York: Norton.

Bannink, F.P. (2015). Book series: 101 Solution-focused questions for help with 1. Anxiety, 2. Depression, 3. Trauma. New York: Norton.

Bannink, F.P. & Jansen, P. (2017). Positieve gezondheidszorg. Oplossingsgericht werken in de huisartsenpraktijk. Amsterdam: Pearson.

Huber, M., Knottnerus, J.A., Green, L., Horst, H. van der, Jadad, A.R. et al. (2011). How should we define health? British Medical Journal, 343, d4163.